بلغارستان چگونه به سومین خریدار بزرگ نفت خام روسیه در جهان تبدیل شد

پتروتحلیل-عدم ثبات اقتصادی طولانی‌مدت در بلغارستان همچنان تصمیمات حیاتی امنیت انرژی را تحت تاثیر قرار خواهد داد، و موفعیت این کشور به عنوان بهترین مشتری روسیه را حفظ خواهد کرد. بلغارستان که در حال حاضر سومین خریدار اصلی نفت روسیه در جهان است، به سمت دور دیگری از انتخابات سراسری در 2 آوریل پیش می‌رود، زیرا پارلمان کشور پس از انتخابات در اکتبر 2022 نتوانست کابینه تشکیل دهد. این پنجمین انتخابات مجلس در دو سال گذشته می‌باشد.

مجلس ملی بلغارستان در 5 فوریه منحل شد و دولت موقت دیگری که توسط رئیس‌جمهور منصوب می‌شود (پنجمین آن در دو سال گذشته) کار خود را آغاز خواهد کرد. در صورتی که در بهار امسال دولتی تشکیل نشود، تصمیمات حیاتی در حوزه انرژی نظیر جستجو برای جایگزینی منابع نفت و در دست گرفتن پالایشگاه نفت روسی در ساحل دریای سیاه بلغارستان، احتمالاً برای یک سال دیگر به تعویق خواهد افتاد (یورونیوز، 13 ژانویه).

در حالی که اتحادیه اروپا هم‌اکنون 90 درصد از واردات نفت روسیه را متوقف کرده، بلغارستان با عبور از ترکیه در دسامبر 2022، بعد از چین و هند به سومین خریدار بزرگ نفت روسیه در جهان تبدیل شد. پس از موفقیت صوفیه در لابی با کمیسیون اروپا برای معافیت از ممنوعیت‌های نفت دریابرد روسیه که در 5 دسامبر اجرایی شد، بندر بورگاس تنها بندری در اروپا است که نفت روسیه هنوز می‌تواند در آن کشتی بگیرد. صادرات نفت روسی به بلغارستان در اواسط 2022 به میزان 30 درصد افزایش یافت و پس از آن در همین میزان ثابت باقی ماند، و به این پالایشگاه اجازه داد تا با ظرفیت کامل خود با میزان 196 هزار بشکه در روز به فعالیتش ادامه دهد.

نفت ارسالی از طریق دریاه سیاه از نووراسیسک، در بزرگترین پالایشگاه در بالکان که به طور کامل تحت تملک شرکت لوک‌اویل (دومین شرکت نفتی بزرگ در فدراسیون روسیه) می‌باشد، پالایش می‌شوند. مسکو تلاش کرد تا با استفاده از پالایشگاه‌های لوک‌اویل و روس‌نفت در اروپا، از بازارهای سنتی و نفوذ خود مراقبت کند؛ اما بعد از آخرین دور تحریم‌ها، این امر تنها در بلغارستان امکان‌پذیر است. این امر در عوض، کشور را در برابر پروپاگاندای کرملین در طی انتخابات آتی آسیب‌پذیر خواهد کرد.

به طور کلی، بلغارستان تلاش کافی برای تامین منابع نفت خام جایگزین برای تنها پالایشگاه خود انجام نداده، که همچنین یکی از عرضه‌کنندگان اصلی بنزین و روغن موتور در اکثر بالکان می‌باشد. با وجود این که نفت قزاقستان نه تنها از طریق کنسرسیوم خط لوله خزر به بندر نووراسیسک، بلکه همچنین از بندر سوپسا به گرجستان در دسترس خواهد بود، صوفیه همچنان برنامه‌ای برای استفاده از این پتانسیل ندارد.

تازه حالا تقریباً پس از یک سال از تهاجم همه جانبه روسیه به اوکراین، دولت موقت بلغارستان تفاهم‌نامه‌ای با یونان برای احیای پروژه منحل شده بورگاس-الکساندروپولیس امضا کرد، تا از آن برای ارسال نفت از بنادر یونان به بندر بورگاس، با دور زدن تنگه‌های ترکیه استفاده کند.

اما تملک روسیه بر پالایشگاه تا زمانی که دولت بلغارستان کنترل این مجموعه را در دست نگیرد مشکل‌ساز خواهد بود؛ همان طور که آلمان ماه‌ها پیش اختیار پالایشگاه روس‌نفت در خاک خود را در اختیار گرفت. قانون‌گذاران بلغارستانی در ژانویه سال جاری به در دست گرفتن عملیات در پالایشگاه لوک‌اویل بورگاس به مدت یک سال در جهت تضمین امنیت زیرساخت‌های حیاتی و عرضه‌های سوخت رای دادند. اما این تصمیم به وزیر اقتصاد واگذار می‌شود، و همزمان با انتخابات قریب‌الوقوع پارلمانی در کشوری با عدم ثبات سیاسی و لابی قوی طرفدار روسیه، این امر احتمالاً با چالش مواجه خواهد شد.

از بهار 2021، بلغارستان چهار انتخاب سراسری برگزار کرده که نتیجه آن پارلمان از هم‌گسسته‌ای بوده که به جز یکی از آن‌ها (کریل پتکوف، که او نیز پس از هفت ماه استعفا کرد) باقی توان تعیین نخست‌وزیر را نداشته‌اند. دولت پتکوف نیز پس از قطع حمایت یکی از اعضای ائتلاف چهار حزبی کشور در اواسط 2022 همزمان با بحران عرضه گاز طبیعی، سقوط کرد. از آنجایی که پتکوف از پرداخت هزینه گاز روسی به روبل خودداری کرد، مسکو عرضه گاز به بلغارستان (در کنار لهستان) را به حالت تعلیق درآورد.

اگر چه دولت به سرعت عرضه‌های جایگزین گاز را از آذربایجان و آمریکا تامین کرد، شرکت‌های بلغاری قدرتمند متصل به گازپروم تصمیم گرفتند تا دولت را سرنگون کنند. همزمان با این اتفاقات، افشای عمومی فروش اسلحه و مهمات از صوفیه به اشخاص ثالث برای تحویل به اوکراین نیز به این کارزار سیاسی راه‌اندازی شده توسط وفاداران به روسیه اضافه شد، و نهایتاً دولت را سرنگون کرد.

در 5 فوریه نیز تحریم دیگری بر محصولات نفتی تولید شده توسط نفت روسیه اجرایی شد. بنا بر شرایط معافیت کمیسیون اروپا، بلغارستان توان صادرات محصولات نفتی خود را به هیچ کشوری به جز اوکراین نخواهد داشت. پیش از این، بنزین، گازوئیل و روغن موتور به کل بالکان عرضه می‌شد، و لوک‌اویل را به یکی از معامله‌کنندگان اصلی منطقه تبدیل کرده بود.

دولت موقت بلغارستان در 1 فوریه اعلام کرد که، صادرات محصولات نفتی تولید شده از نفت روسیه بعد از 5 فوریه به اوکراین ادامه خواهند داشت. لوک‌اویل ارسال سوخت تولید شده از نفت روسیه به اوکراین در سال 2022 را تکذیب کرد و مدعی شد که با بیش از 500 واسطه مختلف و نه مستقیماً با اوکراین سروکار دارد. اما تحقیقی از سوی سرویس یورواکتیو بلغارستان نشان داد (همچنین بر اساس داده‌های اداره ملی آمار)، خرید سوخت اوکراین از بلغارستان در سال 2022 نسبت به سال قبل آن هزار برابر شد. در حقیقت، مقیاس محصولات نفتی صادر شده به اوکراین به اندازه 1 درصد از اقتصاد بلغارستان می‌باشد.

به نظر می‌رسد فرمان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه از 1 فوریه مبنی بر توقف عرضه نفت به کشورهایی که سقف قیمتی را حمایت می‌کنند، پالایشگاه Neftochim لوک‌اویل را تحت تاثیر قرار نداده است. بلغارستان به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا، از سقف قیمتی که توسط گروه اقتصاد 7، اتحادیه اروپا و استرالیا (در میزان 60 دلار در هر بشکه) اتخاذ شده حمایت می‌کند. اما تبلیغات بیشتر در مورد استفاده از نفت روسیه برای تامین سوخت گازوئیل ارتش اوکراین ممکن است نظر پوتین را تغییر دهد. بر اساس شواهد، صوفیه زمان اندکی برای یافتن جایگزین منابع نفتی برای اقتصاد خود دارد.