تحلیل و بررسی صنعت پالایشگاه(قسمت دوم)
پتروتحلیل- محمود کلانتری*- صنعت نفت ایران : شرکت ملی نفت ایران (انگلیسی : NIOC) (به انگلیسی: National Iranian Oil Company) مسئول بهرهبرداری، استخراج، پالایش، پخش و صادرات منابع نفت ایران و از بزرگترین شرکتهای نفتی جهان است و در شهر تهران مرکزیت دارد. این شرکت در سال ۱۳۲۷ خورشیدی پس از ملی شدن نفت ایران تاسیس شد و جایگزین شرکت نفت ایران و انگلیس شد. این شرکت در حال حاضر کاملاً دولتی است و رییس آن توسط رییس جمهوری اسلامی ایران تعیین میگردد. این شرکت دومین شرکت بزرگ نفتی دنیا برپایه تولید نفت سالیانه میباشد.(منبع : ویکی پدیا )
میدانهای نفتی ایران، مشتمل بر مخازن، حوضهها و میدانهای نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی کشور ایران است. برخی از این میادین در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه میباشند. بر اساس آمار رسمی منتشر شده وزارت نفت ایران مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از ۱۵۴٫۸ میلیارد بشکه برآورد میشود.[۱] که این میزان ۱۰ درصد میزان نفت موجود در جهان محسوب میشود.
بر اساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۵۴ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است. تعداد ۱۰۲ از این میادین نفتی و ۴۳ عدد دیگر میادین گازی می باشند. از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی می باشند. تعداد ۷۸از این میادین فعال می باشند که ۶۲ عدد از آنها در خشکی و ۱۶ عدد باقیمانده در دریا قرار دارند.
کشور ایران با برخی کشورهای همسایه خود، دارای میادین نفتی مشترک است. این کشورها عبارتند از : عراق ،عربستان سعودی ,کویت ،قطر ،امارات متحده عربی ، عمان . در حال حاضر حداقل ۱۵ مخزن نفتی مشترک بین ایران و این کشورها وجود دارد.
بزرگترین میدان نفتی ایران، میدان آزادگان است. این میدان، دارای ذخیره درجایی معادل ۳۲٫۲ میلیارد بشکه و نفت قابل برداشت آن نیز؛ ۵٫۲ میلیارد بشکه، برآورد شده است. آزادگان، هفتمین میدان بزرگ جهان میباشد. این میدان حدود ۱۰٪ درصد ذخیره کل قابل استحصال ایران را در خود جای داده است. آزادگان در لایه اصلی خود یعنی سروک، با میدان مجنون عراق مشترک است.
میدان نفتی گچساران در زاگرس مرکزی، نیز یکی از بزرگترین میدانهای نفتی ایران بوده که دارای سه زون قابل برداشت است. این میدان دارای ۷/۶۶ میلیارد بشکه ذخیره درجا و ۷/۲۳ میلیار بشکه نفت قابل بازیافت می باشد.
ظرفیت حوضههای نفتی ایران بنابر آمار سال ۲۰۱۰ هر ساله به میزان ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار بشکه در روز کاهش مییابد. این به معنی دوره پیری مخازن پربازده و کمهزینه ایران است. غالب منابع نفتی دستنخورده جزء مخازن کمبازده و پرهزینه ایران دستهبندی میشوند.(منبع : ویکی پدیا )
در شکل پایین کشور های دریافت کننده نفت از ایران نمایش داده شده اند :
معرفی صنعت پالایشگاه :
صنعت پالایشگاه نفت، صنعتی است که با آن، از تفکیک و تصفیه نفت خام، محصولات متنوع و پر ارزشی از قبیل گاز مایع، سوخت اتومبیل و هواپیما، سوخت موتورهای دیزل، نفت سفید، حلالهای نفتی، مواد اولیه صنایع پتروشیمی، روغن موتور، انواع گریس و روغنهای روان کننده و دهها فرآورده دیگر تولید میشود. پالایشگاه، نفت خام را به طیف وسیعی از فراورده های نفتی تبدیل میکند.
پالایشگاههای نفت بسته به نوع خوراکی که بر مبنای آن طراحی شده اند دارای پیچیدگیهای متفاوتی هستند که بر اساس آن میزان و نوع محصولات متفاوتی تولید میکنند. میزان سرمایه گذاری برای احداث یک پالایشگاه با پیچیدگی متوسط بین ۱۸ تا ۱۹ هزار دلار به ازای هر بشکه ظرفیت پالایش است و با افزایش درجه پیچیدگی گاه تا ۲۴ تا ۲۵ هزار دلار در هر بشکه سرمایه گذاری نیاز دارد.
تاریخ پر فراز و نشیب صنعت پالایش نفت در ایران به یک قرن پیش و همزمان با آغاز به کار پالایشگاه آبادان در سال ١٢٩١ شمسی (١٩١٢ میلادی) بر می گردد. جمهوری اسلامی ایران هم اکنون با فعالیت ٩ پالایشگاه با ظرفیت پالایشی یک میلیون و ٨۶٠ هزار بشکه در روز در رتبه دوازدهم جهان قرار دارد و وارث تجربه ای بزرگ در صنعت پالایش است. میتوان ادعا نمود که در قرن بیستم پالایشگاه آبادان واقع در ایران بزرگترین پالایشگاه جهان بودهاست. این پالایشگاه در طی جنگ ایران و عراق متحمل خسارات فراوانی شد. هم اکنون کتاب ثبت رکوردهای گنیس (اکتبر ۲۰۰۶) پالایشگاه BP Ameco واقع در تگزاس ایالات متحده را به عنوان پالایشگاه دارای بیشترین ظرفیت پالایش (با ظرفیت۴۳۳ هزار بشکه در روز) ثبت کردهاست.
طبقه بندی فرآورده های نفتی اصلی به ترتیب افزایش جرم مولکولی به قرار زیر است :
- گازهای سبک : این گازها شامل هیدروژن و هیدروکربنهای سبک میباشند و عنوان سوخت صنعتی و یا ماده اولیه پتروشیمی به کار میروند.
- گازهای مایع شده: این گازها عبارتند از پروپان و بوتان و یا مخلوط تجارتی این دو که به عنوان سوخت خانگی یا صنعتی میباشد.
- بنزین : به عنوان سوخت موتورهای اتومبیل میباشد.
- بنزینهای مخصوص و نفتا : به عنوان حلال رنگها و حلال صنعتی در استخراج روغنها و عطرها به کار میروند.
- سوخت جت : در موتورهای واکنشی ، توربینهای گازی و موشکها مصرف میشوند.
- نفت سفید : در انواع چراغها برای ایجاد روشنایی و گرما به کار میرود.
- گازوئیل یا نفت گاز : به عنوان سوخت موتورهای دیزلی مصرف میشود.
- نفت سوخت سبک : به عنوان سوخت تأسیسات حرارتی خانگی یا تأسیسات صنعتی کم قدرت به کار میرود.
- روغنهای سبک : هم به عنوان پایه در ترکیب روغنهای موتور و هم به عنوان روان کننده در مکانیک ظریف به کار میرود.
- روغنهای سنگین : به عنوان پایه با گرانروی بالا در ترکیب روغنهای موتور وارد میشود.
- روغنهای سیلندر: در ماشینهای بخار و صنایع سنگین به مصرف میرسند.
- پارافینها و مومها : در عایقکاری الکتریکی و حفاظت مواد غذایی کاربرد دارند.
- نفت سوختهای سنگین : به عنوان سوخت تأسیسات حرارتی پر قدرت و سوخت دیزلهای بزرگ.
- آسفالت و قیر:مصارف آن در جاده سازی ساختمان هاست.
- کک: به عنوان سوخت صنعتی و نیز در ساخت الکترودها به کار می رود.
مهمترین پالایشگاه های ایران :
شرکت های پالایشگاهی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار :
sherkathay pazirofteh shodeh dar bourseمقایسه ظرفیت پالایش نفت خام در جهان و ایران :
در نمودار زیر سهم مناطق مختلف دنیا از پالایش نفت خام نشان داده شده است:
در شکل زیر فرآیند پالایش نفت خام نشان داده شده است:
* تحلیل گر صنعت نفت و پتروشیمی
