احیای توافق صادرات ایران و عمان می‌تواند دشوار باشد/تولید گاز عمان بین سال‌های 2013 تا 2020، 20 درصد افزایش یافته است

پتروتحلیل-وزیر نفت ایران و همتای عمانی‌اش توافق کردند تا پروژه ساخت خط لوله زیردریایی برای ارسال گاز ایران به عمان که مدت‌هاست متوقف شده را احیا کنند. اما از تداوم تحریم‌‌ها و تغییر واقعیت‌های عرضه و تقاضا در هر دو کشور می‌توان این برداشت را کرد که این برنامه در حرف بسیار راحت‌تر از عمل است. 

این توافق که توسط خبرگزاری‌های داخلی نیز گزارش شده، در جریان دیدار وزیر نفت ایران جواد اوجی و همتای او محمد الرمحی، پیش از سفر رئیس جمهور ابراهیم رئیسی به مسقط صورت گرفت.

در سال 2013 اولین بار بر سر این پروژه توافقی صورت گرفت تا در حدود 10.3 میلیارد متر مکعب در سال گاز ایرانی به مدت 15 سال (شروع از سال 2015) به عمان ارسال شود. بیش از نیمی از این حجم برای مصرف داخلی عمان در نظر گرفته شده بود؛ باقی آن برای تامین تجهیزات صادراتی ال‌ان‌جی قلهات با ظرفیت 10.4 میلیون تن در سال اختصاص داده شده بود.

این توافق در پس زمینه مذاکرات هسته ای ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا امضا شد که در نهایت به توافق هسته ای ایران در سال 2015 منجر شد و تمام تحریم‌های اعمال شده از اتحادیه اتحادیه اروپا و آمریکا بر تهران در سال 2012 در پی این توافق برداشته شد.

اما تا زمان نهایی شدن برداشتن تحریم‌های آمریکا در سال 2016، ایران و عمان عملاً توان پیش‌برد اهداف خود را نداشتند. این پروژه مجدداً بعد از خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌ای در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم‌ها بر تهران متوقف شد.

کدام گاز؟

حتی در صورتی که تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام به موفقیت برسد، این پروژه به دلیل تغییر چشم‌انداز عرضه و تقاضا در هر دو کشور با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد.

اگرچه ایران سومین تولیدکننده بزرگ گاز دنیاست، آن‌ها همچنین چهارمین مصرف‌کننده بزرگ دنیا بوده و سال‌های زیادی در تلاش بوده‌اند تا جلوی این رشد مصرف را بگیرند.

تهران در ابتدا باید گاز بیشتری را در دسترس قرار داده تا خطوط لوله را تامین کند. براساس داده‌های موثق، ایران در سال 2020 به میزان 250.8 میلیارد متر مکعب تولید گاز داشت، که از این میزان 233.1 میلیارد متر مکعب آن به مصرف داخلی رسید؛ از آن میزان تنها 18 میلیارد متر مکعب برای خطوط لوله صادراتی باقی ماند که عمدتاً راهی ترکیه و عراق شد، و حجم‌های کمتری به آذربایجان و ارمنستان رسید.

کشور برنامه دارد تا در سال بعدی ایرانی تولیدات خود را از فازهای 11 و 14 پارس جنوبی تا میزان 16.4 میلیارد متر مکعب تقویت کند. و ایران در حال تصمیم‌گیری است تا صادرات خود به عراق و حتی شاید ترکیه را در آینده‌ای نزدیک افزایش دهد.

غنی از گاز

در این میان، تولیدات عمان از سال 2013، زمانی که کشور دچار کمبود گاز بوده و برای رشد مصرف صنعتی و ازدیاد برداشت نفت خود به کمک تهران نیاز داشت، به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. بر اساس گزارش بریتیش پترولیوم، تولید گاز عمان بین سال‌های 2013 تا 2020، 20 درصد افزایش یافت (آخرین سالی که اطلاعات کاملی از آن در دسترس است).

پس از اینکه عمان شروع به تولید گاز از پروژه عظیم گاز خزان در بلوک 61 کرد، تولید از 30.9 میلیارد متر مکعب در سال به 36.9 میلیارد متر مکعب در سال افزایش یافت. از اولین فاز تولید در سال 2017 بهره‌برداری شد، و این میدان از اواسط 2018 به هدف تولیدات خالص خود به میزان 1 میلیارد فوت مکعب در روز دست یافته است. از فاز دوم این پروژه نیز بهره‌برداری شده و هدف تولیدات خالص 500 میلیون فوت مکعب در روز (5.15 میلیارد متر مکعب در سال) خود در سال 2021 را عملی کرده است. بریتیش پترولیوم گفت که این پروژه در مجموع ظرفیت تامین 30 درصد از تقاضای کلی کشور را داراست.

عمان در سال گذشته نیز تولیدات خود در میدان ییبال خاف را با حدود 5 میلیون متر مکعب در روز یا 1.82 میلیارد متر مکعب در سال آغاز کرده است. این افزایش ظرفیت‌ها علاوه بر صادرات 2 میلیارد متر مکعب در سال از قطر از طریق خط لوله دلفین، از نیاز فوری عمان به گاز ایران به نسبت یک دهه گذشته کاسته است.

احتمالاً افزایش تولیدات داخلی برای تامین ظرفیت اضافی 1.5 میلیون تنی پایانه قلهات (از فعالیت‌های گلوگاه‌زدایی عمان که در ماه‌های اخیر انجام شده نشئت می‌گیرد) بیش از اندازه کافی باشد. و همچنین وزیر الرمحی پیش از این گفته بود، به سبب کمبود ظرفیت صادراتی، بخشی از تولیدات اضافی از خزان می‌تواند جایگزین تولیدات از میدان‌های گازی خشک قدیمی‌تر شود. با این حال، ممکن است اوضاع در نیمه دوم دهه متفاوت باشد، زیرا امتیاز صادرات و قراردادهای عرضه ال‌ان‌جی عمان تا سال 2025 منقضی می شود.