اروپا در صورت قطع عرضه گاز از روسیه می‌تواند شاهد رکود باشد

پتروتحلیل-هفته گذشته روسیه تهدید کرد که با اعمال طیف گسترده‌ای از ممنوعیت‌های صادراتی تحریم‌های غرب را با تسلیحاتی کردن صادرات انرژی خود تلافی خواهد کرد. الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه گفت که دولت او حق این را دارد تا با اعمال تحریم بر عرضه گاز، عرضه گاز از طریق خط لوله نورد استریم یک را متوقف کند.

روسیه که با یکی از سخت‌ترین کمپین‌های تحریمی دنیای مدرن مواجه شده، با دنیایی از آسیب مواجه است. براساس داده‌های شرکت StanChart، تداوم بی‌میلی مصرف‌کننده برای خرید از روسیه و کمبود سرمایه، تجهیزات و تکنولوژی، تولیدات این کشور را حداقل تا سه سال آتی تحت فشار قرار خواهد داد. متخصصان این شرکت پیش‌بینی کرده‌اند که تولیدات نفت روسیه در 2022 به میزان 1.612 میلیون بشکه در روز و در 2023 به میزان 0.217 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت، اما روند نزولی در سه ماهه دوم 2022 با افت تولیدات به میزان 2.306 میلیون بشکه در روز به اوج خود خواهد رسید. روسیه همچنین در خطر اخراج شدن از سازمان تجارت جهانی قرار دارد.

برای نجات ارز روسیه از فروپاشی کامل و برای مبارزه با تورم، بانک مرکزی این کشور نرخ بهره اصلی را تا میزان سرسام آور 20 درصدی -- بیشترین میزان در تاریخ -- افزایش داده است. اما این میزان برای جلوگیری از سقوط روسیه به رکودی فاجعه‌بار کافی نخواهد بود.

با این حال روسیه با علم به این‌که اروپا نیز در خطر است، می‌تواند تا میزانی آرامش پیدا کند.

اوج‌گیری قیمت‌های نفت و گاز به سبب درگیری در اوکراین تهدیدها را برای یکی از بدترین شوک‌های رکود تورمی به اروپا از سال 1970 تشدید کرده است. همزمان با اتکای بالا بر سوخت‌های فسیلی، قیمت‌های انرژی در اروپا از کنترل خارج شده و در این بین قیمت‌های گاز طبیعی اروپایی در میزان 62 دلار در هر میلیون بی‌تی‌یو معامله می‌شوند؛ این میزان در مبنای انرژی معادل 360 دلار در هر بشکه نفت است.

اما این شرایط می‌تواند بسیار بدتر شود. 

مجموعه‌ای از کارشناسان هشدار دادند، در صورتی که روسیه تهدیدهای خود را مبنی بر توقف عرضه گاز به اروپا عملی کند، اروپا به رکود عمیقی سقوط خواهد کرد. اتحادیه اروپا برنامه‌هایی را مطرح کرده تا براساس آن تا پایان سال جاری اتکای خود به گاز روسی را تا دو سوم کاهش داده، و تا سال 2030 واردات از این کشور را به طور کامل متوقف کند. اگرچه مسکو گفته است که با قطع هر چه سریع‌تر عرضه‌های حیاتی، تحریم‌های انرژی را تلافی خواهد کرد. 

منطقه یورو یک چهارم انرژی خود را از گاز طبیعی تولید کرده، و همزمان روسیه در حدود یک سوم از صادرات گاز این منطقه را تشکیل می‌دهد. شرکت Goldman Sachs هشدار داده است که هر گونه اختلال بیش از این در واردات گاز می‌تواند تأثیرات غیرمستقیم قابل توجهی در تولیدات اقتصادی منطقه یورو و تورم داشته باشد.

رکود منطقه یورو

در یک یادداشت تحقیقاتی، اقتصاددان اروپایی ارشد شرکت Goldman اسون یاری استن و تیمش چندین سناریو مطرح کرده و تاثیرات آن بر اقتصاد اروپا را ارزیابی کردند.

استن گفت: «با تطبیق محدودیت‌های عرضه گاز و تاثیر فشار قیمت‌های صعودی بر ارزش افزوده ناخالص در منطقه یورو و بریتانیا، ما بررسی کردیم که این قیمت‌های صعودی گاز می‌توانند رشد تولید ناخالص داخلی منطقه یورو را تا 0.6 درصد و بریتانیا را تا 0.1 درصد تحت فشار قرار داده، و تمام این‌ها در صورتی است که عرضه گاز شاهد اختلالات بیشتری نباشد.»

استن اضافه کرد، با توجه به اتکای بالای آلمان به گاز روسیه، احتمالاً تاثیر این فشارها بر روی این کشور (0.9- درصد) بیشتر باشد.

براساس ارزیابی اسون و تیمش، در بدترین سناریوی ممکن که روسیه تمام صادرات خطوط لوله خود را متوقف کند، رشد تولید ناخالص داخلی منطقه یورو در سال 2022 می‌تواند تا 2.2 درصد افت کند، و همزمان این افت در کشورهای آلمان و ایتالیا به ترتیب با میزان‌های 3.4- درصد و 2.6- درصد قابل توجه‌تر خواهد بود.

در یادداشتی خوش‌بینانه تر، با توجه به اتکای روسیه به صادرات به اروپا و همچنین کمتر شدن بیش از پیش منابع درآمدی این کشور، توقف کامل صادرات نامحتمل به نظر می‌رسد.

متیو ساواری استراتژیست اروپایی ارشد شرکت BCA Research به شبکه CNBC گفته است: «اگرچه مسکو در ماه گذشته قرارداد جدیدی با پکن برای افزایش عرضه 10 میلیارد متر مکعب گاز در سال به شرکت ملی نفت چین بسته است، اما ساخت خط لوله جدید برای حمل این گاز دو تا سه سال زمان می‌برد. در این میان، روسیه برای تامین هزینه‌های تهاجم نظامی خود در اوکراین و تضمین ثبات داخلی، به فروش گاز خود به اروپا وابسته است.»

اگرچه ساواری اشاره داشت که تهدید نواک همچنان تهدید اختلال عرضه انرژی به اروپا را برجسته کرده، که می‌تواند در میان‌مدت قیمت‌های گاز طبیعی را بیش از پیش تحت فشار صعودی قرار دهد.

ساواری اضافه کرد: «تا زمانی که خطر قیمت‌های بالای نفت و گاز طبیعی از میان نرود، هزینه‌های بالای انرژی منتج به دوره رکود تورمی در منطقه یورو خواهد شد.»