تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند چین را از خرید نفت روسی بازدارد

پتروتحلیل-چین در رابطه با ایران ثابت کرده که تمرین و توانایی بسیاری در دور زدن تحریم‌ها دارد، و آمریکا در مورد روسیه چندین راه گریز را در تحریم‌های خود جا گذاشت که چین و روسیه می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. عدم شفافیت جاری حول این مکانیسم‌ها بسیار به کار چین می‌آید؛ از آنجایی که آن‌ها باور دارند از لحاظ نظامی، فناوری و اقتصادی قادر خواهند بود تا آمریکا را به عنوان قدرت برتر جهان به چالش بکشند، استراتژی آن‌ها ساخت قدرت اقتصادی‌شان از طریق پروژه‌های قدرت‌افزایی چند نسلی باقی خواهد ماند (مانند پروژه یک کمربند یک جاده). 

این پروژه به واسطه مسیر‌های زمینی و دریایی فراهم شده از راه دیپلماسی، شامل یک عنصر استعماری است. با توجه به این امر، چین نمی‌تواند در این مرحله به عنوان حامی کامل روسیه دیده شود که با تصمیم کاملاً نسنجیده رئیس جمهورش اوکراین را مورد تهاجم قرار داده، و این اتفاق با توجه به عدم حضور چین --که نه باب میل کرملین بوده و نه انتظارش را داشت-- در رای گیری روز جمعه گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد در ابتدا برای محکوم کردن جنگ و دوماً در مورد اینکه آیا جلسه فوق العاده ویژه مجمع عمومی در روز بعد برگزار شود یا خیر، مورد تائید قرار گرفت. یکی از فاکتورهای اساسی که برای تداوم تجارت‌های چین به خصوص در حوزه نفت و گاز با ایران به آن‌ها کمک کرده و همچنین به میزان مشابه برای روسیه نیز صدق می‌کند، عدم قرارگیری شرکت‌های چینی در معرض زیرساخت‌های مالی آمریکا است --به خصوص به دلار-- و سهولتی که این شرکت‌ها می توانند ابزار ویژه جدیدی را برای رسیدگی به حوزه‌های محصور شده کسب و کار خود راه اندازی کرده تا فضای معاملاتی را برای شرایط خاصی مانند تحریم‌ها فراهم کنند. 

در نتیجه این استقلال عملیاتی، چین هیچوقت همزمان با تحریم‌های قبل از سال 2016 و بعد از سال 2018 بر ایران، این امر را پنهان نکرد که قصد دارد بانک کونلون را به عنوان ابزار اصلی تامین مالی و تسویه حساب برای معاملات خود با این کشور به کار بگیرد. بانک کونلون تجربه عملیاتی قابل توجهی در این حوزه داشته، زیرا در بین سال‌های 2012 تا 2015 همزمان با تحریم‌های سازمان ملل بر تهران، از این بانک برای تسویه حساب ده‌ها میلیارد دلار واردات نفتی استفاده شد. بیشتر تسویه حساب‌های این بانک در طی آن زمان ازطریق یورو و رنمینبی صورت می‌گرفت، و در سال 2012 توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده به دلیل انجام معامله با ایران مورد تحریم قرار گرفت. نسبتاً شبیه ایران که وزیر خارجه‌اش، محمد جواد ظریف در دسامبر 2018 در انجمن دوحه گفت: «اگر هنری باشد که ما در طی سال‌ها در آن به تکامل رسیده و می‌توانیم آن را به قیمتی به دیگران بیاموزیم، هنر گریز از تحریم‌هاست» --چین همیشه هر تحریمی از سوی آمریکا را پازلی با مزه برای حل کردن در نظر گرفته است.

واشنگتن سال‌ها پیش -- زمانی که شرکت نفتی عظیم دولتی ژوهای ژنرونگ را  تحریم کرده که توسط فردی تاسیس شده بود که تجارت نفت بین پکن و تهران را در سال 1995 به عنوان ابزاری برای پرداخت هزینه تسلیحات چینی برای استفاده در جنگ ایران و عراق توسط ایران آغاز کرد، متوجه شد که پکن بازی تحریم‌ها را نه با قوانین دیگران بله با قوانین خود بازی می کند. براساس اسناد و مدارک آمریکا، تنها زمانی که چین از واردات نفت ایرانی دست کشید ژوئن 2020 و برای اولین بار از ژانویه 2007 بود، که در آن زمان در طی 51 روز پیش از بیانیه آمریکا چین حداقل 8.1 میلیون بشکه نفت (158823 هزار بشکه در روز) از ایران وارد کرد.  

اما در رابطه با واردات نفت و گاز روسی، چین به سه دلیل اصلی، دیگر مستلزم آن همه مشقت برای دور زدن تحریم‌ها نیست. اولاً در حال حاضر تا به تاریخ 7 مارس هیچ گونه تحریم مستقیمی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا بر صادرات نفت و گاز روسیه اعمال نشده است. پیش از این تاریخ بیانیه‌هایی منتشر شده بود که هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا به دنبال اعمال ممنوعیت‌هایی بر واردت نفت روسی هستند، اما چین حتی با اعمال تحریم‌ها به مانند مورد ایران می‌تواند از طریق مشابه تحریم‌ها را دور بزند. در حقیقت، علیرغم چندین بیانیه در هفته‌های گذشته مبنی بر اعمال انواع تحریم‌ها بر چندین بانک روسی، یک بانکی که به طور قابل ملاحظه‌ای از تمام لیست‌های آمریکا غایب بود، سومین وام‌دهنده بزرگ روسیه بانک گازپروم بود، که در خدمت غول گاز دولتی روسیه (با منافع بزرگ نفتی) گازپروم می‌باشد. در حقیقت بانک گازپروم و همچنین غول بانکی روسیه اسپربانک، در لیست هفت نهادی نیستند که اتحادیه اروپا قصد دارد آن‌ها را از انجمن ارتباط مالی بین بانکی جهانی (سوئیفت) کنار بگذارد.

علاوه بر معافیت‌ها برای نهادهای اعلام شده، دلیل دومی که تجارت نفت و گاز روسیه و چین تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت، معافیت General License 8Aمی‌باشد که دولت ایالات متحده در 24 فوریه منتشر کرد. اگرچه این امر آنچنان قابل توجه به نظر نمی‌رسد، اما برای فراریان از تحریم، این معافیت‌ها بسیار جذاب است.

حالا محض احتیاط اگر هر فراری بالقوه از تحریم متوجه این سیگنال آمریکا نشده باشد، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده خود را به زحمت انداخته و نکته اصلی را توضیح داده است: «خزانه‌داری دوباره تاکید می‌کند... پرداختی‌های انرژی می‌توانند، و باید تداوم داشته باشند.» وزارت خزانه‌داری برای فراری‌های احتمالی تحریم‌ها که به این فکر افتادند که برای دور زدن خشم آمریکا چه ترفندهایی باید به کار ببندند، با راهنمایی دقیق‌تری نحوه استفاده از این معافیت‌ها برای تداوم معامله با شرکت‌های نفت و گاز روسی را توضیح داد: «برای مثال، نهادی که از یک شرکت روسی نفت خریداری می‌کند قادر خواهد بود تا از طریق موسسه مالی کشور ثالثی که تحت تحریم نیست به عنوان واسطه‌ای برای تراکنش مالی به موسسه مالی تحت تحریم دریافت‌کننده مبلغ استفاده کند.» خزانه‌داری تکمیل کرد: «خزانه‌داری متعهد است تا اجازه پرداخت مبالغ مربوط به انرژی -- از تولید تا مصرف طیف گسترده‌ای از منابع انرژی-- شامل بانک‌های تحت تحریم روسیه را ارائه کند.»  

حتی با وقوع اتفاقی نامحتمل که این معافیت خارق‌العاده همگانی را متوقف کند، دلیل سومی که چین و روسیه به تجارت نفت و گاز -- و دیگر معاملات خود -- تقریباً بدون مانع ادامه خواهند داد این است که در طی چند سال گذشته آن‌ها در حال فراهم کردن زیرساخت‌های دوطرفه و ساختارهای مالی میان یکدیگر بوده‌اند. چین مدت‌هاست که شاهد بین‌المللی‌سازی فزاینده ارز رنمینبی خود به عنوان بازتابی مناسب از وضعیت رو به رشدش در جهان بوده، و مدیر اجرایی نواتک روسیه، لئونید میخلسون در سپتامبر 2018 گفت که روسیه در حال مذاکره با شرکای تجاری بزرگ خود نظیر هند و چین بوده تا از معاملات با محوریت دلار فاصله گرفته، و این‌که حتی کشورهای عربی در حال بررسی این قضیه هستند. او اضافه کرد: «در این صورت اگر آمریکایی‌ها برای بانک‌های روسی دشواری به وجود بیاورند، تنها کاری که ما باید بکنیم این است که دلار را جایگزین کنیم.» تقریباً در همان زمان، چین بورس آتی شانگهای را (که در حال حاضر بسیار موفق است) با قراردادهای نفتی به یوان (واحد تجاری ارز رنمینبی) راه اندازی کرد. این استراتژی در سال 2014، زمانی که شرکت «گازپروم نفت» در تلاش برای انجام معاملات نفتی به یوان و روبل با چین و همچنین اروپا بود، تا میزانی مورد بررسی قرار گرفت.

همچنین توسعه زیرساختی برای معاملات نفت و گاز میان چین و روسیه در سال‌های گذشته بسیار گسترده بوده است. آخرین نمونه آن در بخش نفتی، قرارداد 10 ساله 80 میلیارد دلاری شرکت روس‌نفت برای عرضه 100 میلیون تن نفت به شرکت ملی نفت چین در طی این دوره (چیزی بیش از 200 هزار بشکه در روز) بوده است. در بخش گاز، تقریباً در زمان مشابه، گازپروم قراردادی برای عرضه 10 میلیارد متر مکعب گاز در سال با شرکت ملی نفت چین منعقد کرد، که ضمیمه قرارداد قبلی  سال 2014 میان دو شرکت (قرارداد 30 ساله برای عرضه 38 میلیارد متر مکعب در سال از روسیه به چین) شد. این امر تا بخشی پروژه خط لوله «قدرت سیبری» که در دسامبر 2019 کلید خورد و در کشورهای روسیه و چین به ترتیب تحت مدیریت شرکت‌های گازپروم و شرکت ملی نفت چین درآمد را تقویت کرد.و فقط در صورتی که شکی در رابطه با موضع چین در رابطه با روسیه همزمان با تهاجم این کشور به اوکراین وجود داشت، وزارت خارجه پکن در یک کنفرانس مطبوعاتی در 28 فوریه آن را برطرف کرده و اظهار داشت:  «چین و روسیه به همکاری‌های نرمال خود با نظر به احترام متقابل، برابری و منافع متقابل ادامه خواهند داد.» علاوه بر آن چین در اواخر هفته گذشته به آمریکا هشدار داد تا با حرکت اضافه‌ای «به آتش درگیری‌ها در اوکراین نیافزاید» و وزیر خارجه آن وانگ یی، از غرب خواست تا نگرانی های مسکو در مورد گسترش ناتو را در نظر بگیرند.