بی توجهی پتروشیمی ها به صنایع پایین دست

دکتر ولفگانگ فالتر مدیر شرکت مشاوره استراتژی رولندبرگر معتقد است؛ مجتمعهای پتروشیمی ایران به نیازهای صنایع پایین دستی خود توجهی ندارند؛ در بسیاری از موارد صنایعی مانند صنایع لوازم خانگی که در انتهای زنجیره ارزش قرار دارند، قطعاتی را که از مواد پلیمر خارجی ساخته شده اند ترجیح می دهند؛ با وجود آنکه برخی از این پلیمرها در کشور تولید می شوند. در اینجا، از یک سو با صدور محصول خام مجتمعهای پتروشیمی، فرصت تبدیل این محصولات از سوی شرکتها و نیروی کار داخلی به محصولات نهایی با ارزش افزوده بالاتر از دست می رود و از سوی دیگر علاوه بر محروم شدن کشور از بازارهای مطمئن صادراتی مجبور به واردات کالاهای مصرفی مانند دمپایی لاانگشتی هستیم که خود باید صادرکننده آن باشیم!. خسارت دیگر وقتی آشکار می شود که بدانیم، به ازای هر شغل در صنایع بالا دست باید بیش از ٩۴٠ هزار دلار سرمایه گذاری شود و این در حالی است که در صنایع تکمیلی نیاز به ٢١ هزار دلار به ازای هر شغل وجود دارد. همچنین از نظر ارزش افزوده، در بخش بالا دستی صنعت پتروشیمی به ازای فروش هر یک میلیون تن مواد اولیه ٣٠٠ میلیون دلار به دست می آید در حالی که در صنایع تکمیلی به ازای هر یک میلیون تن محصول نهایی ۶٧٠ میلیون دلار کسب می شود. به تعبیر دیگر نرخ بازگشت سرمایه در بالا دست ١٢ تا ١۵ درصد و در صنایع تکمیلی ٣٠ تا ٣۵ درصد است. علاوه بر این، به باور کارشناسان به طور متوسط به ازای هر ۵ تن محصول در سال، قابلیت ایجاد یک شغل در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی وجود دارد. به هر حال، تحقق ارزشهای مورد نظر در صنعت پتروشیمی (کسب ارزش افزوده، ایجاد اشتغال و توسعه صنعتی) در کنار نیاز به توسعه متوازن این صنعت، ارتباط مستقیم با توسعه مطلوب صنایع میان دستی و پایین دستی پتروشیمی و درنهایت، تکمیل زنجیره ارزش این صنعت دارد، اما نسبت رشد این دسته از صنایع به صنایع بالادستی پتروشیمی بسیار کم و غیر قابل مقایسه است، زیرا توسعه صنایع پایین دستی کشور دچار مشکلات و موانع متعدد است. متاسفانه هم اکنون شاهدیم که تولید صنایع پایین دستی پتروشیمی نه تنها به بازارهای جهانی راه نیافته بلکه هنوز قابلیت رقابت را در بازار داخلی با محصولات مشابه پیدا نکرده و عموماً براساس حمایت های غیر پایدار دولتی به حیات خود ادامه می دهد. شاید مهمترین ضعف این صنایع غیر رقابتی بودن محصولات تولیدی است، آن هم در حوزه ای که به عنوان مزیت نسبی کشور خوانده می شود. امید آن است که با توافقهای انجام شده و برداشته شدن تحریم های بین المللی و ورود سرمایه گذاران خارجی، بخشهای پایین دستی صنایع پتروشیمی ایران به سرعت فعال شده و آن بخش از صنایع ایران که در حال حاضر تعطیل است و یا با حد اقل ظرفیت کار می کند دوباره به چرخه تولید باز گردد.