پیوندی: پتروشیمیها باید مالیات بدهند
معاون مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی با تاکید بر اینکه بین رانت و مشوق تفاوت باید تفاوت قائل شد، گفت: من قبول دارم آنچه تاکنون پتروشیمی‌های گازی دریافت کرده‌اند، مشوق نبوده است و معتقدم باید آن را به مشوق تبدیل کنیم.
به گزارش فارس، محمدحسن پیوندی کمتر از ۴ سال پیش در سمت معاونت برنامه‌ریزی شرکت ملی پتروشیمی پس از سال‌ها فعالیت در این سمت بازنشسته شد و به بخش خصوصی رفت. تقریبا ۳ سال و نیم بعد یعنی اواخر شهریور سال جاری، وی دوباره به عنوان معاون مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی به دولت بازگشت.
وقتی در طبقه سیزدهم شرکت ملی پتروشیمی روبروی او نشستیم، می‌دانستیم که او به اصطلاح بازی‌های کامپیوتری قدیمی، شاید غول آخر دفاع از خوراک ارزان‌قیمت پتروشیمی‌های گازی باشد. در رینگی چالشی ۱۰۰ دقیقه روبروی هم نشستیم،گفتیم و شنیدیم و پرسیدیم و پاسخ گرفتیم. گفتیم که با قیمت ناچیز گاز دیگر کسی در پتروشیمی‌های خوراک مایع سرمایه‌گذاری نخواهد کرد. رقبای ما در منطقه مالیات‌های سنگینی از درآمد پتروشیمیها می‌گیرند. ارزش صادراتی گازی که صرف تولید متانول می‌شود از ارزش متانول صادراتی بیشتر است. ما بر خلاف عربستان برای استخراج گاز باید هزینه زیادی صرف کنیم و قطر هم به پتروشیمی‌های جدید بر اساس قیمت‌های بسیار بالاتر گاز مجوز می‌دهد.
پیوندی هم اگرچه تا انتها بر سر حرف خود درباره مقایسه قیمت‌های خوراک گاز ایران با کشورهای منطقه ایستاد اما تاکید کرد که در ایران نیز باید از پتروشیمیها مالیات گرفته شود. وی گفت مخالف خصوصی شدن صنعت پتروشیمی بوده است، سرمایه‌گذاری در پتروشیمی به دلیل خروج دولت کند شده است چراکه واقعیت بخش خصوصی با آنچه از پیش تصور می‌شد متفاوت است. پیوندی گفت که تنها مخالف خط لوله اتیلن غرب بوده است و امروز هم با تولید و صادرات LNG به شدت مخالف است.
پیوندی پذیرفت که آنچه تا امروز پتروشیمی‌های گازی دریافت کرده‌اند رانت بوده است و تاکید کرد که رانت‌ها باید به مشوق تبدیل شوند و خبر داد که پتروشیمی‌های متانولی موظف به ایجاد واحد تولید پروپیلن می‌شوند. بخش اول گفت‌وگوی با این مدیر با سابقه صنعت پتروشیمی در پی آمده است.
یکی از مسائل چالش برانگیز صنعت پتروشیمی در سال‌های اخیر که بحث‌های فراوانی هم درباره آن انجام شده است قیمت خوراک پتروشیمی‌های گازی است امسال در تیر ماه ستاد تدابیر ویژه اقتصادی که زیر نظر شورای عالی امنیت ملی فعالیت می‌کند مصوبه‌ای دو بخشی درباره قیمت خوراک گاز داشته است. اول اینکه بهای خوراک از بهای سوخت تفکیک شود. دوم اینکه قیمت سوخت که ۴۵ تا ۵۰ درصد گاز مصرفی را در بر می‌گیرد روی ۷۰ تومان در هر مترمکعب معادل ۲٫۸ سنت باقی بماند و قیمت خوراک به ۱۳ سنت افزایش بیاید که عملاً قیمت پرداختی برای کل گاز مصرفی پتروشیمیها را به حدود ۸ سنت افزایش می‌دهد اما بخش خصوصی اظهار می‌کند که ما این مصوبه را اجرا نمی‌کنیم شما در حال حاضر در موضع حاکمیتی صنعت پتروشیمی و مدافع منافع عموم مردم و کلیت اقتصاد کشور هستیم. آیا مصوبات و تدابیر ویژه امسال اجرا خواهد شد یا نه؟
- بنده نماینده حاکمیت در حوزه پتروشیمی هستم و بنابراین تصمیمات شورای عالی امنیت ملی یا ستاد تدابیر ویژه اقتصادی موضع حاکمیتی بنده هم هست اما به عنوان کسی که در صنعت پتروشیمی بزرگ شده است نظراتی در این باره دارم. تاکنون نیز قدمی یا نظری برخلاف توسعه صنعت پتروشیمی نداشته‌ام چون این صنعت را بسیار تأثیرگذار در اقتصاد ملی می‌دانم. کما اینکه می‌بینید فشاری که تحریم‌های تحمیلی به صنعت پتروشیمی وارد کرد آن قدر نیست که به سایر بخش‌ها وارد شده است، چرا که خود غربی‌ها به این محصولات نیاز دارند شما می‌توانید نفت خام را جایگزین کنید اما همین متانول، اوره یا پلیمر و پلاستیکی که ما صادر می‌کنیم قابل جایگزین کردن نیست و برای جایگزین کردن آن باید ۴ یا ۵ سال صبر کنند که مجتمع جدید احداث شود. موضع حاکمیتی ما البته همان است که شما اشاره کردید.
یعنی این مصوبه را اجرا می‌کنید؟
-بله، قطعاً دستوری که به بنده ابلاغ شود باید آن را اجرا کنم اما به عنوان یک کارشناس علاقه دارم مسائلی را در این باره برای شما روشن کنم. کما اینکه همین امروز صبح هم با آقای وزیر در این باره مذاکره می‌کردیم. قیمت گاز روی تولید دو محصول اوره و متانول تأثیر مستقیم دارد. برای تولید اوره و متانول تنها به مولکول متان نیاز دارید و به جز متان بقیه بخش‌های گاز به نفع تولید اوره و متانول نیست. پس این خوراک گاز طبیعی نیست، حتی من خواهش کرده‌ام آنالیز گاز صادراتی ما به ترکیه را به ما ارائه کنند. بنده مطمئنم این گاز نزدیک به ۵ درصد اتان دارد چرا که خریدار روی ارزش حرارتی این گاز حساب باز می‌کند.
به همین دلیل آن را با واحد میلیون BTU می‌سنجند...
-بله، به همین دلیل اسم آن گاز طبیعی است. در عین حال بنده شخصاً با تولید و صادرات LNG به شدت مخالف بوده‌ام. بسیاری از من می‌پرسند این مورد به شما که در حوزه پتروشیمی هستید چه ربطی دارد. LNG نیاز کشوری مثل ما نیست. LNG نیاز کشوری مانند قطر است.
چرا؟
-برای اینکه ما کشوری با جمعیت ۷۰ میلیونی هستیم. تقاضای ما برای گاز طبیعی بسیار بالا است. چه به عنوان مصرف خانگی وجه به لحاظ صنایع انرژی‌بری مانند آلومینیوم و فولاد و مس. ما به راحتی می‌توانیم اتان و ترکیبات سنگین‌تر را از متان تفکیک کنیم. متان را به اوره و متانول تبدیل کنیم و اتان و ترکیبات سنگین‌تر را به پلاستیک و امثال آن.
گاز پارس جنوبی حدود ۱۰ درصد اتان و ترکیبات سنگین‌تر دارد و بقیه آن متان است. شما برای دسترسی به آن ۱۰ درصد ابتدا باید برای ۹۰ درصد بقیه تقاضا ایجاد کنید. ارزش افزوده بالا هم در آن ۱۰ درصد است که پلیمر و مواد شیمیایی از آن تولید می‌شود.
البته ما برای این ۹۰ درصد تقاضای زیادی داریم، از جمله مصرف انرژی در کشور و امکان صادرات از طریق خط لوله به سمت اروپا و آسیا. اما رقیب ما یعنی قطر چنین امکانی ندارد. یعنی نه خط لوله دارد و نه جمعیت و نه صنایع. بنابراین گاز قطر حتماً باید LNG شود. وقتی شما به سراغ LNG می‌روید به شما اجازه نمی‌دهند اتان و ترکیبات سنگین‌تر گاز را جدا کنید. اینها حقایق پشت پرده قیمت گاز است.
اما دست‌اندرکاران صنعت LNG و بعضی مسئولان سابق معتقدند تولید و صادرات LNG برای اقتصاد ملی به صرفه‌تر از تولید محصولات پتروشیمی گازی، مصرف داخلی و حتی از جایی به بعد صادرات با خط لوله است. حتی تولید LNG را با تزریق گاز به میادین تشنه نفتی ما مقایسه می‌کنند.
-چنین چیزی نیست. مطمئنا قطر چون راه دیگری ندارد روی LNG سرمایه‌گذاری کرده است. در عین حال بر اساس گزارش تراز انرژی کشور از کل هیدروکربور کشور تنها ۵ درصد به صنعت پتروشیمی اختصاص می‌یابد از این ۵ درصد نزدیک ۴۰ میلیون تن کالا تولید می‌شود.
که البته ارزش افزوده اصلی آن به پتروشیمی‌های خوراک مایع و پلیمری تعلق داشته است...
-دقیقاً. این ۴۰ میلیون تن کالا بیش از ۴۰ درصد صادرات غیرنفتی را تشکیل داده است. چطور می‌شود چنین چیزی را با خروج هیدروکربور خام از کشور مقایسه کرد؟
متانول و اوره فقط از متان تولید می‌شود نه کل گاز طبیعی
جزئیات انواع خوراک پتروشیمیها
ارزش گاز صادراتی به ترکیه ناشی از ۵ درصد اتان موجود در آن است
بله، من کاملاً با این صحبت موافقم. وقتی پتروشیمی‌های مایع را وارد این محاسبه می‌کنیم این استدلال کاملاً درست است. پتروشیمی‌های خوراک مایع ارزش افزوده بیشتری تولید می‌کنند. زنجیره ارزش طولانی‌تری دارند. امکان تولید محصولات پایین دستی بیشتری ایجاد می‌کنند. ارزش ذاتی محصولاتشان هم بیشتر است اما درباره پتروشیمی‌های گازی اینگونه نیست. ارزش متانول یا اوره صادراتی ایران واقعاً بالا نیست. از بسیاری از کارشناسان شنیده‌ام که می‌گویند ارزش متانول صادراتی از ارزش صادراتی گازی که برای تولید آن متانول مصرف می‌شود پایین‌تر است.
- به خاطر داشته باشید که گازی که شما صادر می‌کنید متان خالص نیست. نزدیک ۵ تا ۶ درصد اتان دارد.
یعنی شما معتقدید ارزش ۴۰ تا ۵۰ سنتی هر مترمکعب گاز صادراتی به دلیل همین ۵ درصد اتان است؟
-بله، ارزش آن به دلیل همین ۵ درصد اتان است. کل پتروشیمی در سال ۸۹ حدود ۱۷٫۲۹ میلیون بشکه معادل نفت خام گاز غنی دریافت کرده است. دریافت مایعات و میعانات گازی معادل ۶۳٫۵ میلیون بشکه، گاز طبیعی متان معادل ۵۸ میلیون بشکه و نفت سفید و پلتفورمیت نیز معادل ۱۳ میلیون بشکه معادل نفت خام بوده که در مجموع پتروشیمی ۱۵۲ میلیون بشکه معادل نفت خام،خوراک دریافت کرده است. در همان سال کل هیدروکربور کشور ۳ میلیارد بشکه معادل نفت خام بوده است.
بله. این مطلب را که بنده هم قبول دارم و قبلاً بیان شده است ...
- نکته دیگری را هم می‌خواهم اضافه کنم و قبل از آن بگویم که می‌خواهیم یک بحث کارشناسی جدی با هم داشته باشیم به خصوص با شما که تحلیل‌هایتان با بقیه رسانه‌ها تا حدودی متفاوت است. منشأ هیدروکربور بدن جانوران و گیاهان بسیار بسیار قدیمی است. ما در پارس جنوبی از عمق چند کیلومتری چاه حفر می‌کنیم خطوط انتقال چند ده کیلومتری کف دریا نصب می‌کنیم پالایشگاه‌های بزرگ احداث می‌کنیم تا از این کربن و هیدروژن استفاده کنیم.
بخش بزرگی از این گاز سوزانده می‌شود و حرارت تولید می‌کند. ۱۰ درصد از این هیدروکربور تبدیل به محصول پتروشیمی می‌شود و نود درصد بقیه یا خام صادر می‌شود و یا در منازل یا در صنایع سوزانده می‌شود و حرارت ایجاد می‌کند که بهترین بازدهی آن هم در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است که به اعتقاد من بیش از ۴۵ درصد راندمان ندارد.
چند وقت پیش یکی از فعالان بخش خصوصی می‌گفت اگر شما این فعالیت‌ها را در برنامه‌های دوم و سوم و چهارم نمی‌کردید قیمت پلیمر در کشور خیلی گران‌تر از امروز بود. حرف من به طور خلاصه این است که این فقط متان است که متانول و اوره تولید می‌کند نه کل گاز طبیعی.
به نظر شما چند درصد از ارزش صادراتی گازی که به ترکیه صادر می‌شود ناشی از ۵ یا ۶ درصد اتان موجود در آن است؟
- گازی که به ترکیه صادر می‌شود صادرات گاز خام است. تفاوت آن با صادرات نفت خام چیست؟ مگر به جز خام‌فروشی است؟
اشتغال‌زایی توجیه مناسبی برای تولید متانول با شرایط فعلی نیست
تبدیل نکردن اتان پارس جنوبی به پلاستیک و پلیمر جنایت است
تنها مخالف خط لوله اتیلن غرب بودم
خوب فروش متانول هم نوعی خام فروشی است. مگر اینگونه نیست؟
- بله، اما در این میان اتفاقی افتاده است. چه میزان شغل در صنعت پتروشیمی ایجاد شده است؟
اما آقای مهندس تولید متانول در بالادست صنعت پتروشیمی اشتغال‌زایی قابل توجهی ندارد. مگر هر واحد متانولی چند شغل ایجاد می‌کند؟ به هر حال با اشتغال نمی‌توان تولید متانول را به این شیوه توجیه کرد.
-بله، با اشتغال نمی‌توان آن را توجیه کرد، اما آن را با سوختن متان یا صادرات خام آن مقایسه می‌کنم.
در عین حال شغل فقط آن نیست که در محدوده تولید ایجاد می‌شود. بالاخره یک مرحله کار اتفاق افتاده است.
صادرات گاز ارزش افزوده ملی بیشتری ندارد؟
-مگر چه میزان ظرفیت صادراتی دارید؟
عراق با دو خط لوله، سوئیس، خود ترکیه متقاضی افزایش ظرفیت است، پاکستان، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و مانند اینها ظرفیت‌های بالفعل صادرات گاز ایران هستند.
-اما اگر این گاز را وارد خط لوله کردید باید بایستید و بیرون رفتن آن از کشور را تماشا کنید. هیچ یک از سلول‌های بدن من راضی نیست که یک تن کاندنسیت(میعانات گازی) سوار کشتی شده و صادر شود و تا جایی که بتوانم برای آن پروژه درست می‌کنم که تبدیل به کالا شود.
در ضمن شغل فقط آن چیزی نیست که درون محدوده تولید ایجاد می‌شود. من مسئول راه‌اندازی ناحیه یک اراک بودم. از افتخارات من این است که برای اولین بار در کشور مسئول تولید اتیلن و پروپیلن بوده‌ام. این کار ریسک بسیار بالایی هم داشته است. چون در خشکی واقع شده بود شما در کنار دریا برای راه‌اندازی واحد اتیلن مشکلی ندارید چون اتیلن و پروپیلن دو سیکل سرمای بسیار عظیم دارد تا بتوانید اتیلن و پروپیلن را جدا کنید. در کنار دریا می‌توانید اتیلن را در کشتی بارگیری کنید و سیکل سرما را راه‌اندازی کنید.
اما در خشکی که امکان حمل اتیلن از راه زمین برای راه‌اندازی چرخه وجود ندارد با تجربه و خطا و زحمت بسیار زیاد واحد را راه‌اندازی کردیم. در همین اراک که در برنامه پنج ساله اول ساخته شد، طراح خارجی بود، ساخت تجهیزات تمام خارج از کشور بود، پیمانکار ساخت و احداث هم خارجی بود. مهندسی تفصیلی هم در خارج انجام شده بود اما الان چه؟ به جز مهندسی اصول و لیسانس اغلب این موارد امروز به جای خارج در ایران انجام می‌شوند. اینها همه شغل هستند.
من کاملاً با شما موافقم. اما این شغل در ساخت پتروشیمی خوراک مایع هم می‌تواند ایجاد شود. نمی‌تواند؟ در بخش پایین دستی که چندین برابر می‌توان شغل ایجاد کرد. اینگونه نیست؟ پس چه دلیلی وجود دارد که ما خوراک ارزان به پتروشیمی گازی بدهیم اما مثلاً پایین دستی و خوراک مایع ما گسترش پیدا نکند؟
- من نظر خودم را درباره فلسفه قیمت خوراک به عنوان یک کارشناس بیان می‌کنم، اما البته نظر حاکمیتی در این باره را می‌پذیرم. چند هواپیما امروز در عسلویه می‌نشیند که قبلاً نمی‌نشست؟ چند تن برنج در عسلویه پخته می‌شود که تولید و طبخ آن شغل ایجاد می‌کند؟ خدمات در آن منطقه چه میزان شغل ایجاد می‌کند؟
بله، با شما موافقم اما مسأله این است که متانول تولید کنیم یا پتروشیمی پلیمری و پایین دستی که از همه اینها اشتغال‌زاتر است؟
-ما تا جایی که می‌توانیم اتان و ترکیبات سنگین‌تر را از گاز پارس جنوبی برداشت کنیم جنایت است که آن را به پلاستیک تبدیل نکنیم.
